Dit artikel verscheen ook in de Boekenkrant editie oktober 2015 en op de website: http://www.boekenkrant.com/vechten-en-schilderen/
Men hoort wel eens zeggen dat kunstenaars rebellen zijn. In het geval
van Michelangelo Merssi da Caravaggio, kortweg Caravaggio (1571-1610), is dit
de waarheid. De stripbiografie van Milo Manara blijft trouw aan de werkelijkheid. Toch drukt Manara zijn eigen
stempel. De titel van deel één spreekt al boekdelen: Met degen en palet.
De historische Caravaggio.
Het leven van Caravaggio stond in het teken van vechten, vluchten en
schilderen, en schilderen kon hij. Caravaggio is één van de grootste en meest
invloedrijke meesters van de barok. Wegens zijn opvliegend karakter vloog Caravaggio
regelmatig in de cel. In 1606 stak hij een man dood, ter verdediging van een
vrouw. Hij moest daarom Rome ontvluchten. Naast een heethoofd was Caravaggio
een eerlijk man die de gewone burger beschermde.
Caravaggio was haast een wanhopig figuur met een fascinatie voor alles
wat rond hem afspeelde. Deze fascinatie was zijn bron voor de kunst.
Caravaggio probeerde het gekunstelde van het manierisme te overstijgen.
Dit deed hij door te zoeken naar waarheid zoals hij die zag. Voor Caravaggio was
angst voor het lelijke een vorm van zwakheid. Deze waarheid vond hij in de
gewone mensen die hij huurde als modellen. Hij gaf zijn werken een naturalisme.
De rauwe realistische weergave van de mens staat vaak in contrast met de
religieuze thema’s. Toch steekt er in het naturalisme van Caravaggio meer
vroomheid: hij wou de heilige gebeurtenissen echt zien.
De stijl van Caravaggio.
De stijl van Caravaggio is de geschiedenis ingegaan als Clair-obscur.
Dit is een uitgesproken licht-donker contrast. Door dit contrast is het
mogelijk om elementen te benadrukken en andere in de schaduw te laten. De
schilderijen van Caravaggio tonen een hoogtepunt van een gebeurtenis waarbij
het voorafgaande en het volgende gesuggereerd wordt. Figuren acteren tegen een
donkere achtergrond, in felle kleuren. De asymmetrische opbouw langs een
diagonale lijn versterkt het dramatische effect. De onzichtbare lichtbron geeft
het licht een symbolische betekenis.
Aan de hand van het
schilderij De roeping van Matteüs
(1599-1600), dat ook in de strip voorkomt, leg ik de techniek verder uit.
 |
| De roeping van Matteüs. |
De lichtstraal op de
achterwand verlicht het gezicht van enkele mannen aan tafel bij Matteüs. Dit
werk toont de innelijke strijd van Matteüs. Hij is nog zijn geld aan het tellen
en kijkt niet op naar Jezus die nog in het donker staat. De voeten van Jezus
zijn gericht naar de uitgang. Dit breidt het schilderij uit, naar de
carrièreverandering van Matteüs: van tollenaar naar apostel.
De stijl van Caravaggio kreeg
heel wat navolging doorheen Europa, zoals de Utrechtse caravaggisten en de
Antwerpenaar Jacob Jordaens. Ook Rubens bewonderde de stijl van Caravaggio en
verwerkte elementen in zijn kunst. Toch raakte Caravaggio rond de 19de
eeuw uit de mode.
De Caravaggio van Manara.
Qua inhoud blijft Manara
trouw aan de biografie van Caravaggio. Maar de Caravaggio die Manara neerzet,
is zijn eigen interpretatie die de historische gelijkenis overstijgt. Manara
werkte met eerbied voor een collega-kunstenaar en staat dicht bij de schilder.
Het album is net zo goed
een geschiedenis van de schilder als van de stad der steden, Rome. De stad
speelt bijna een hoofdrol en is niet enkel een decor. Het is een levende
entiteit waarin alles mogelijk is en waar tussen al de ellende toch kunst en schoonheid
ontstaat. De stad die Manara neerzet is geïnspireerd op de gravures van
Piranesi (1720-1778) waarin Rome een wereldstad is en toch ook een vervallen
post-apocalyptische wereld.
Tussen al deze historische
en kunsthistorische invloeden blijft Manara trouw aan zijn weergaloze,
roemvolle figuratieve stijl. Het is een historische roman waarin alles mogelijk
is. Manara geeft ons een verhaal dat volledig natuurlijk, geloofwaardig en
samenhangend is. Hierin zien we de visionair die Manara is, net als Caravaggio.
Manara wordt een tijdgenoot van de grote meester van de barok. Heden en
verleden zijn verbonden doorheen de kunst.
EJ
Boekgevens:
Milo Manara, Caravaggio.
Deel een. Met degen en palet, Glénat, ISBN 9789491684708 (€ 17,95)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten