Look up in the sky: superhelden in de strip.

Eerder verschenen in: BKStrips #3, september 2015.
En op de website van de Boekenkrant (25/09/2015): http://www.boekenkrant.com/de-erfgenamen-van-the-spirit/

Dit jaar vieren we de 75^ste verjaardag van The Spirit, de held bedacht door Will Eisner. Een perfecte gelegenheid om de grootmeester van de strip te eren. In dit artikel schetsen we de geschiedenis van The Spirit en werpen we een blik op de toekomst van deze held. Aan de hand van The Spirit kijken we naar het fenomeen superhelden.

Door Elias Jonkers

Grootmeester Will Eisner.

Het leven van Will Eisner is een miniatuurversie van de Amerikaanse stripgeschiedenis. Zoals zovele Amerikaanse stripkunstenaars was Eisner de zoon van Joodse immigranten.

Eisner was een storyteller, ambachtsman, dromer, leraar, uitvinder en groot kunstenaar die zowel wordt gerespecteerd als vereerd over de grenzen heen. Eisner was zo ver vooruit in zijn kunst dat de rest van de wereld nauwelijks bijgebeend is. Zijn werk heeft bezieling en straalt een bedrevenheid uit van iemand die zijn metier door en door kent.

Eisner heeft zijn hele leven lang geprobeerd een kunstvorm te creëren. In deze zoektocht bedacht en ontdekte Eisner nieuwe manieren om verhalen te vertellen. Zijn werken, zowel die van The Spirit als latere albums, zijn lessen in hoe je verhalen moet vertellen in stripvorm.

Doorheen zijn leven kwam Eisner in contact met jonge stripkunstenaars die later zelf legendes werden. Bob Kane, de bedenker van Batman, was een schoolvriend en deed freelance werk voor Eisners studio. Deze studio richtte hij samen met Jerry Iger op: Eisner & Iger Studio (1936). De studio werkte als een fabriek en produceerde strips in verschillende genres om ze in Amerikaanse kranten te krijgen. Jack Kirby (Spider-Man, Fantastic Four) deed ook freelance werk voor Eisner & Iger. Jerry Siegel en Joe Shuster kwamen met hun idee bij Eisner & Iger. Eisner wees dit idee af. Alleen National Comics (later DC) was geïnteresseerd en kocht het idee voor zo’n $130. Later bleek Superman één van de meest populaire superhelden te zijn.

In opdracht van Fox Comics, opgericht door ex-DC-medewerker Victor Fox, tekende en schreef Eisner de superheld Wonder Man. Van Wonder Comics verscheen slechts één nummer, nadat DC er een rechtszaak tegen aanspande wegens te veel overeenkomsten met Superman.

Wanneer Eisner het aanbod kreeg om aan zijn eigen reeks te werken, hield de studio op te bestaan. Voor The Register and Tribune Syndicate verzorgde Eisner The Weekly Comic Book supplement (1939).  Later werd deze bijlage omgedoopt tot The Spirit Section. 

Eisner slaagde erin om een tot dan toe nooit geziene voorwaarde af te dwingen: The Spirit bleef zijn eigendom. Dit in tegenstelling tot de andere superhelden, die eigendom waren van de uitgever.

Wanneer Eisner dienst moest nemen, ging The Spirit over naar zijn medewerkers. In het leger maakte Eisner strips als handleiding voor het onderhoud van machines. Hier ontdekte Eisner de kracht van de strip. 

The Spirit uit 1952

Na de oorlog keerde Eisner terug naar The Spirit. De strip was in minder bekwame handen gevallen en Eisner sprong terug in met een ijver die verhalen van hoge kwaliteit produceerde.

Enkele jaren na zijn legerdienst richtte Eisner de American Visuals Corporation op, een bedrijf dat gericht was op het creëren van illustraties, cartoons en strips voor educatieve en commerciële doeleinden. In 1973 begon Eisner les te geven aan de School of Visual Arts. In 1978 publiceerde Baronet Books Eisners A Contract with God, dit werk wordt wel eens beschouwd als de eerste moderne graphic novel.

In 1985 publiceerde Eisner Comics and Sequential Art, de eerste echte studie over de strip als kunstvorm.

De hoogste onderscheiding in de stripwereld is vernoemd naar Will Eisner: The Will Eisner Comic Industry Awards of kortweg Eisner Awards. Will Eisner overleed in 2005, maar zijn Spirit leeft voort.

The Spirit

The Spirit verscheen voor het eerst op 2 juni 1940 en twaalf jaar lang verschenen er originele verhalen. Vanuit zijn morbide hoofdkwartier onder Wildwood Cementery vecht criminoloog Denny Cold, officieel overleden, in het geheim als The Spirit tegen onrecht. The Spirit blijkt geen superkrachten te bezitten, tenzij zijn ongelofelijke incasseringsvermogen en  charmes die elke dame doet smelten. En van dames tekenen heeft Eisner wel kaas gegeten. Geheimzinnige, sensuele femmes fatales achtervolgen, misleiden en verleiden The Spirit doorheen zijn carrière. Gelukkig kan hij altijd rekenen op zijn tolerante en geduldige vriendin Ellen, die evenzeer een schoonheid is.

Splach page

De minimale vermomming van The Spirit bestaat enkel uit een fijn masker en handschoenen. The Spirit is altijd gekleed in het blauw met een rode das. Zien we hier toch een verwijzing naar Superman?

Het opmerkelijke aan de Spiritverhalen is dat het vaak gaat om kleine criminelen of over gewone mensen in de stroom van de grote stad. In vele verhalen speelt The Spirit zelfs niet de hoofdrol en komt hij eerder per ongeluk voor.

Ten tweede bevatten de verhalen naast actie, mysterie, avontuur, geweld en drama ook humor. The Spirit bevindt zich meer dan eens in komische situaties en lost de zaak door puur toeval op.

Naast de inhoud is het tekenwerk van Eisner van een schijnbare moeiteloosheid. Eisner durfde het aan om te experimenten. Op zeven pagina’s kon Eisner een verhaal vertellen dat dramatisch, grappig of gewoon vreemd was. Elke Splash page (beginpagina met één tekening) was een waar kunstwerk. Woord en beeld komen op een unieke wijze bijeen, op een manier waarop enkel een briljant kunstenaar dat kan. The Spirit is een meesterwerk, en reisverslag van een kunstenaar die uitgroeit tot één van de belangrijkste meesters van de stripkunst.

Superhelden en archetypes.

De superhelden die we in strips vinden zijn hedendaagse verschijnselen van de mythologische goden en helden uit oude tijden. Zij zijn popculturele manifestaties van oerbeelden, een heruitgevonden mythe of archetype. Door hun alomtegenwoordigheid in de media en in de winkels hebben ze de plaats ingenomen van klassieke beelden.

Richard Cavandish schrijft in zijn encyclopedie over mythologie dat wanneer oude mythen verloren gaan, we nieuwe mythen nodig hebben. Mythen verdwijnen, nieuwe ontstaan en oude staan weer op. Oude en nieuwe mythen vermengen zich tot hybride vormen bij culturele vermenging.

De twee bedenkers van Superman, Shuster en Siegel, waren van Joodse afkomst en gebruikten de verhalen die zij kenden uit het Oude Testament. Het grootste deel van de superhelden uit de strips zijn bedacht door kunstenaars van Joodse afkomst: Jack Kirby (Captain America, Fantastic Four), Joe Simon (Captain America), Stan Lee (Spider-Man, Hulk).

Ook bij deze superhelden vinden we elementen van Joodse verhalen terug. Zo is het wapen van Captain America een schild met een ster op: dit doet ons denken aan Mageen David: Davidster of Davidschild. Het schild staat symbool voor de bescherming en nabijheid van God.

Spider-Man vertegenwoordigt dan weer koning David volgens Stan Lee. David is een kleine jongen die als een echte held de veel grotere en sterkere Goliath verslaat. Spider-Man, Peter Parker, is een gewone jongen met alledaagse problemen en toch een superheld.

Ook het dragen van een masker en kleurrijke kostuums weerspiegelen een religieus en mystiek thema, alsook een hedendaags: iedereen draagt een masker. Op ons werk zijn we anders dan thuis en op school zijn we anders dan in onze vrije tijd.

Eerste pagina uit The Spirit #1, 2015.

De toekomst van The Spirit. 

Van The Spirit zijn er verschillende originele verhalen verschenen van onder andere het Watchmen-team Alan Moore en Dave Gibbons. Ook Neil Gaiman heeft Spiritverhalen geschreven.

Bij DC verscheen in 2007 de one-shot Batman/The Spirit door Jeph Loeb en Darwyn Cooke.

IDW publiceerde een crossover tussen The Spirit en die andere superheld The Rocketeer (origineel van Dave Stevens).

Hoewel al deze voorbeelden in hun eigen recht fantastische verhalen zijn, getekend door grote stripkunstenaars, verbleken ze in vergelijking met de verhalen en tekeningen van Will Eisner. Tot hiertoe evenaart niemand Eisners talent en experimentele inzichten. Moore en Gibbons komen er het dichtste bij qua opbouw.

Bij Dynamite Entertainment zullen er binnenkort (juli 2015) nieuwe originele verhalen van The Spirit verschijnen. De previews zien er alvast veelbelovend uit.

Superhelden in de Lage Landen en de toekomst van superhelden.

Hoewel superhelden een typisch Amerikaans verschijnsel zijn, zien we hier in België en Nederland een stijgende populariteit van de superhelden, mede door het succes van de verfilming van de Amerikaanse strips. Eind 2014 kwam Standaard Uitgeverij met J.ROM en kregen wij in Vlaanderen een eigen superheld met een internationale uitstraling.

De Amerikaanse Engelstalige superheldenstrips zijn ontzettend populair bij ons en er verschijnen

meer en meer vertalingen in het Nederlands (RW Lion voor DC Comics). Voor het Nederlandse taalgebied zal 2015 een belangrijk jaar zijn: Standaard Uitgeverij (één van de twee grote spelers) koopt de rechten om Marvel Comics in het Nederlands uit te geven. Het formaat blijft het typische Amerikaanse formaat, waarbij de verschillen van de twee markten nog meer verkleinen.

Na een bewogen geschiedenis van 77 jaar is het superheldengenre nog steeds het meest succesvolle en met de veelheid aan titels en geplande verfilmingen tot minstens in 2018 is de wereld van de superhelden van een stevige toekomst voorzien.

Bronnen:

• Andelman, B. (2005). Will Eisner: a spirited life. Milwaukie: M Press.
• Duncan, R., Smith, M. J., & Levitz, P. (2015). The Power of Comics: history, form, and culture. New York: Bloomsbury Academic.
• Eisner, W. (1990). De Dromer. Zelhem: Arboris.
• http://www.willeisner.com

Boekgegevens The Spirit:

• Darwyn Cooke; J. Bone; Dave Stewart, Will Eisner’s The Spirit: book one, DC Comics, ISBN 9781401216184 (€24,95)
• Alan Moore; Dave Gibbons [et.al], Will Eisner's The Spirit: The New Adventures (Spirit Archives 27), Dark Horse Books, ISBN 9781569717325 (€49,95)
• Will Eisner; foreword by Neil Gaiman, The best of The Spirit, DC Comics, ISBN 97814001207557 (€14,99)
• Mark Waid; Paul Smith; Loston Wallace [et.al.], The Rocketeer & The Spirit: pulp friction, IDW, ISBN 9781613778814 (€22,99)

BKStrips is verkrijgbaar bij Standaard Boekhandel Turnhout.

EJ