Experimenteren met maatschappijvormen

Dit artikel is eerder verschenen bij De Boekenkrant op 6 mei 2015: http://www.boekenkrant.com/experimenteren-met-maatschappijvormen/

Link naar het artikel via de website van de uitgever: http://www.scratchbooks.nl/publications/het-experiment/

Het experiment van Nicolas Debon is gebaseerd op het waargebeurde verhaal over de Franse anarchist Jean-Charles Fortuné Henry die in Aiglemont een libertaire kolonie stichtte. Een meeslepende en actuele getuigenis. Dat Uitgeverij Scratch voor kwaliteit staat, bewijst deze prachtige uitgave met historische context.

Door Elias Jonkers.

In de 19e eeuw werd Frankrijk geteisterd door anarchistische aanslagen, die met de doodstraf werden bestraft. Onder de anarchisten waren ook groeperingen en personen die op een meer vreedzame manier hun idealen probeerden te verwezenlijken. Zij gingen op zoek naar een nieuw sociaal model. Het bleef niet bij verbeelding. Er werden modellen ontwikkeld voor sociale paleizen, waar absolute gelijkheid heerste. De broedergemeenschappen groeiden en bloeiden in Frankrijk rond 1900.

In dit Frankrijk leefde Jean-Charles Fortuné Henry, geboren in 1869 en opgegroeid in een milieu van activisten; zijn broer Emile Henry was vanwege een aanslag ter dood veroordeeld. Fortuné Henry was handelsreiziger voor een chocoladebakker en voor de Pharmacie de Paris, kweekte geneeskrachtige planten, was redacteur en gaf lezingen. Hij zou een charismatisch persoon zijn geweest met een felheid die op de rand van agressiviteit balanceerde.

In 1903 vertrok Fortuné Henry naar Aiglemont, waar hij een stuk land gekocht had. Hij bewerkte het land en bouwde een klein hutje voor zichzelf. Al gauw kwamen er meer kolonisten en breidde de kolonie zich steeds verder uit. De gemeenschap in Aiglemont, L’Essai, werd een bezienswaardigheid en journalisten beschreven het als een betoverende plek met een verstandig beheer. De fascinatie voor de kolonies als deze hadden een mythische weerklank: mensen probeerden, ver van de moderne wereld, met primitieve middelen een nieuwe maatschappij te bouwen. Het idee bestond al langer: kloosterorder vertrokken vanuit eenzelfde standpunt. Alleen God ontbrak bij de anarchisten en communisten. Het communisme was oorspronkelijk een vorm van een klasseloze maatschappij zonder overheid of geld en waar de materiële bezittingen van iedereen zijn. Dat klinkt allemaal leuk op papier maar in werkelijkheid kampte ook Fortuné Henry op momenten met geldtekort. Alleen de zon gaat voor niets op.

De Nederlandse uitgave van Het experiment, bij Uitgeverij Scratch, is een schitterend album van een meesterlijk kunstenaar. De tekstloze delen van het album zijn een welkome afwisseling om de sfeer op te snuiven en ons te laten ontroeren door het schitterende landschap, dat op een fantastische wijze is neergezet. Het voelt aan als een ode aan de natuur, waarbij wij als mensen niets zijn. Debon begrijpt de kunst om met weinig ontzettend veel te vertellen.

De ijver en het doorzettingsvermogen van de mensen in de kolonie is ontroerend in beeld gebracht en we krijgen bijna sympathie voor Fortuné Henry, ware het niet dat hij zich meer en meer als tiran begint te gedragen. Het oprechte geluk van de mensen in de kolonie is van korte duur, al gunnen we hen een eeuwigdurend geluk. Maar de titel is niet voor niets Het experiment: mooi in theorie maar niet houdbaar in de werkelijkheid.

Maar laat dit je vooral niet afschrikken, want Nicolas Debon heeft heel knap werk geleverd, zowel op verhalend als beeldend vlak. De kunst van de strip is een speurtocht naar puurheid en spontaniteit, waarin Debon zeer geslaagd is. Deze graphic novel is het lezen meer dan waard omwille van zijn historische, politieke, maatschappelijke en zelfs actuele boodschap. Daarom mag Het experiment op geen elke leeslijst ontbreken.

Boekgegevens:

Nicolas Debon, Het experiment, Uitgeverij Scratch, ISBN 978 94 014 2283 3 (€18,90)