De Kiekeboes: de familie van iedereen.

De Kiekeboes is één van de best verkochte en populairste Vlaamse strips. Op 16 maart verschijnt album 145, Wie A zegt, en na 39 jaar is de kwaliteit van de verhalen en de grappen nog altijd even hoog. Het is tijd voor een kleine hommage aan De Kiekeboes en Merho.
Door Elias Jonkers.

Het begin.

Merho, ofwel Robert Merhottein, wist al vroeg dat hij stripkunstenaar wou worden en nog een succesvolle ook. Hij ging studeren aan de academie Sint-Lukas in Brussel. Hij legde zich toe op de meer klassieke stijl zoals Vandersteen, Nys en Sleen. Na zijn opleiding begon Merho bij Studio Vandersteen. Bij de studio moest er elke week een Jerom-verhaal klaar zijn voor de Duitse markt. Hij werkte er onder meer mee aan Safari, Karl May, De familie Snoek. In 1973 vertrouwde Willy Vandersteen de uitwerking van de vernieuwde reeks Pats toe aan Merho. Pats was gebaseerd op het poppentheater van Karel Weyler. Voor de eerste drie delen schreef Willy Vandersteen zelf het scenario. Voor het 4de deel, Lieve Loempia, kwam Merho zelf met een verhaal. Vanaf dan kreeg Merho de hele reeks in handen. 

Hokusai’s grote golf  in album 121: De kangoeroeclub

In 1977 werkte Merho aan een eigen reeks maar bleef nog een jaar Pats maken, dat na een geschil met Karel Weyler Tits heette. 

Voor zijn eigen reeks baseerde Merho zich ook op een poppentheater, dat van zijn broer Walter Merhottein. De eerste aanzet om de poppen om te zetten tot strip is Kiekeboe in het circus.

Ondertussen nam Merho ontslag bij Studio Vandersteen om aan zijn Kiekeboe te werken. 

De avonturen van Kiekeboe verschenen eerst in Het Laatste Nieuws. In 1978 verscheen bij uitgeverij J.Hoste n.v. het eerste album, De Wollebollen. De uitgeverij koos ervoor om de albums toch in een goedkope tweekleurendruk uit te geven, hoewel het toen al lang gebruikelijk was om strips in kleur uit te geven. 

Vanaf album 30, Het lot van Charlotte (1985), nam de meer ervaren en professionele Standaard Uitgeverij de reeks over. Bij deze uitgeverij komen de albums nog steeds uit. Al heten ze sinds 2010 niet meer Kiekeboe maar De Kiekeboes. Met de nadruk op heel de familie en niet enkel het hoofdpersonage Marcel Kiekeboe.

Marcel Kiekeboe en co ofwel Fanny en co.

Marcel was in het theater van Walter een politieagent die het vaak aan de stok kreeg met Balthazar, een niet al te slimme inbreker. Merho maakte er echter een familieman van die heel de wereld afreist. Merho werkte ook de vrouw, Charlotte en de kinderen, Konstantinopel en Fanny verder uit. 

Het is trouwens Fanny die het meest geliefde personage werd. Deze vrijgevochten blondine neemt vaak het voortouw en heeft in elk album een nieuw vriendje. 

Om de reeks in Nederland te kunnen verkopen veranderden ze de titel in Fanny en co. Maar het mocht niet baten, het werd geen succes. 

Beeld uit Album 26.

Voor kinderen of volwassenen?

Hoewel het in 1978 nog de bedoeling was om van Kiekeboe een kinderstrip te maken, werd het gaandeweg voor een meer volwassen publiek, zodat Merho wat meer maatschappelijke standpunten in zijn verhalen kon verwerken. Het richten op een meer volwassen publiek is ook te merken aan de woordspelingen in de namen van personages en plaatsen. De Kiekeboes is als een soort cabaret op papier. 

Merho speelt ook met de conventies van het genre. In Album 26 bijvoorbeeld belt Marcel naar Merho om te klagen. Dit is niet het enige album waar de personages weten dat ze stripfiguren zijn. In de wereld van de Kiekeboes bestaan de albums van hun avonturen ook. Het is zelfs zo dat Firmin Van de Kasseien, de baas van Marcel, zijn hulp voor de eerste keer inroept nadat hij de avonturen gelezen heeft. Jammer genoeg is Marcel vaak de pineut om de branden voor Van de Kasseien te blussen. 

De hotelmanager in album 98: Verkeerd verbonden.

In De Kiekeboes komen heel wat hedendaagse thema's aan bod. Zo is De Kiekeboes de eerste reeks waar een transgender als personage voorkomt. Dame Thea was eerst Timotheus Triangl (1993). Andere hedendaagse thema's zijn o.a. echtscheiding: wanneer ze bij de Van Der Neffes gaan scheiden en dit niet zo gemakkelijk loopt. Na dit album, En in kwade dagen (#112 in 2007) is het personage Leon Van Der Neffe complexer geworden en heeft hij meer diepgang gekregen. Hij zit ook op datingsites en gaat op afspraakjes om een nieuwe vrouw te vinden. 

Vreemdgaan is een constante in de albums: Van de Kasseien bedriegt zijn vrouw telkens weer met zijn nieuwe secretaresse. 

Het zijn deze thema's die de mensen wel weten te appreciëren. Zo vinden velen het ongelooflijk dat Van de Kasseien er telkens weer mee weg komt. Fanny is dan weer een echte vedette en stond zelfs als pin-up op de cover van P-magazine.  Dit maakt haar bijna tot een echte vrouw.

Merho laat zich voor personages vaak inspireren door bestaande personages. Zo kwam Maggie De Block als personage voor in album 141: De dode brievenbus. Of wie herkent de hotelmanager uit album 98: Verkeerd verboden? 

Humor, avontuur en zo veel meer.

De twee hoofdingrediënten voor de reeks zijn humor en avontuur. Toch bevat De Kiekeboes zo veel meer. Af en toe komen er sciencefiction-elementen aan bod. De Kiekeboes reizen niet alleen heel de wereld rond, maar ze verkennen ook virtuele werelden en zelfs het verleden. Eén ding blijft altijd hetzelfde: de hechte familieband. Dat is, denk ik, het grote succes van De Kiekeboes. De reeks voelt heel naturel aan en toont dat Merho een groot verteller is. 

Over de jaren heen is de reeks altijd mee gegaan met de tijd. Niet alleen de verhaalonderwerpen, maar ook de personages veranderden en kregen zelfs nieuwe kledij en een nieuw interieur. Konstantinopel speelt niet meer met een bal maar met de computer. Vele andere striphuismoeders blijven de brave huisvrouw, maar niet Charlotte. Zij is van brave echtgenote naar vrijgevochten en zelfs af en toe rebellerende vrouw veranderd. 

Eén van de terugkomende nevenpersonages, Tomboy, is een prostituee en een vriendin van Fanny. Zij groeide op straat op en moest heel haar leven vechten voor haar bestaan. 

Tomboy in album 120: Jojo de eerste.

De toekomst.

De Kiekeboes is één van de meest succesvolle stripreeksen in Vlaanderen en kan wedijveren met het succes van de kookboeken op de Boekenbeurs. Er werd al meer dan eens geprobeerd om films te maken van De Kiekeboes en zelfs een tv-serie. De films werden een flop en de serie kwam er niet. Er zijn nu eenmaal dingen die beter werken op papier. Met het te verschijnen album 145 is De Kiekeboes niet weg te denken uit het striplandschap en hopen we dat de kwaliteit nooit vermindert, zoals in de loop van jaren nog nooit gebeurd is.

De Kiekeboes 145: Wie A zegt, verschijnt op 16 maart.
Ook deze keer moet Marcel Kiekeboe springen wanneer Van de Kasseien met zijn vingers knipt, en deze keer in Antwerpen. Gelukkig zijn Charlotte, Fanny en Nopel weer in de buurt...