Een metafysische western.

El Topo is een cultfilm uit 1971 van de Chileense regisseur, stripauteur en acteur Alejandro Jodorowsky. El Topo bevat veel expliciet geweld, seks en symboliek. Typisch een Jodorowsky dus. Sinds de jaren 1990 loopt Jodorwosky met het idee voor een vervolg op zijn cultklassieker met als werktitel De zonen van El Topo. Later veranderde hij de titel naar Abel Cain. Maar geen enkele studio wou de sprong wagen en producers kregen het geld niet bijeen. Toch bleef de droom overeind! En als verfilmen niet werkt, waarom dan geen strip? Nu, in 2016, is zijn vervolg klaar in de vorm van een drieluik, met als eerste deel: Kaïn.

Door Elias Jonkers.

"De zonen van El Topo is net als de film El Topo een unieke en bevreemdende western met een vleugje religie, voortreffelijk getekend door José Ladrönn"

De film.

De première van El Topo was niet in een grote bioscoop maar in een kleine buurtbioscoop in New York waar vooral porno werd gedraaid. Jodorowsky kreeg de kans om 's nachts zijn film te tonen. En wat bleek? De zalen zaten telkens vol. De film werd een succes. En zo begon het fenomeen midnight movies. 

El Topo vertelt het verhaal van de gelijknamige en gewelddadige, in het zwart geklede revolverheld en zijn zoektocht naar verlichting. Het eerste deel van de film is een western met surrealistische elementen. Het tweede deel is een verhaal over liefde, verlossing en wedergeboorte. El Topo bevat heel wat christelijke symboliek en Oosterse filosofie. 

Na het uitkomen van de film waren er twee kanten: zij die er van in de wolken waren en zij die anti-Jodorowsky waren en het uitspuwden in het diepst van de aarde. Die verdeelde reacties zie je ook bij zijn strips (o.a. Borgia, De verschrikkelijke paus, De Incal, De Metabaronnen). Zowel Bob Dylan en John Lennon waren fan van de film. Het succes bij het grotere publiek is vooral ook aan Lennon te danken. 

El Topo werd door critici omschreven als een acid western: een combinatie van metaforische ambities met de excessen van een spaghetti western en elementen van de tegencultuur uit de jaren 1960.

De zonen van El Topo 1: Kaïn.

Om het scenario te verbeelden vond Jodorowsky de Mexicaanse tekenaar José Ladrönn (won in 2006 een Eisner Award). Scenarist en tekenaar werkten al eerder samen aan Final Incal (drie delen, 2008-2014). Ladrönn heeft het scenario voortreffelijk getekend. Naar mijn aanvoelen is het niet eenvoudig om een scenario van Jodorowsky te tekenen, want de schrijver heeft de gewoonte geweld en seks nogal expliciet te tonen. Daar mag je je niet door laten afschrikken. Soms werkt al dat bloot en geweld, zoals in Borgia (getekend door Milo Manara). Bij andere, zoals De verschrikkelijke paus, gaat het net iets te ver. Ook dat is Jodorowsky. In ieder geval heeft Ladrönn de sfeer treffend weten vast te leggen. De personages zijn sterk weergegeven, hun emoties zijn uit de ogen af te lezen. Sterk tekenwerk!
De cover ziet eruit als een filmposter en dat spreekt ons alvast aan.

In De zonen van El Topo laat Jodorowsky de twee zonen van de ex-bandiet opdraven die hij bij twee verschillende vrouwen heeft verwekt. De halfbroers kregen, heel toepasselijk, de namen Kaïn en Abel. 

Waar El Topo oorspronkelijk een bandiet was, is hij intussen een heilige geworden. Kaïn, 's mans eerste zoon, werd door vaderlief in de steek gelaten en wil nu wraak nemen door hem te vermoorden. En kan je het de zoon kwalijk nemen nadat hij van zijn vader het volgende te horen kreeg?

"Je bent zeven jaar, je bent nu een man. Begraaf je eerste speelgoed en de foto van je moeder." - El Topo tegen zijn zoon in de film.

Maar een heilige vermoorden is gemakkelijker gezegd dan gedaan, of is dat uit godsvrees? Kaïn wordt veroordeeld tot een onbestaan, tot slechts wind zijn voor de mensen. In ieder geval richt Kaïn zijn woede dan maar op Abel. Hoe kan het ook anders met zo'n namen? "Ik kan mijn heer niet doden. Jou kan ik niet vermoorden, maar ik kan wel je zoon doden." zegt Kaïn in woede tegen zijn vader. Kaïn probeert in ieder geval zijn vader toch nog een keer te vermoorden maar faalt faliekant, want de heilige is ondertussen overgegaan in een ander, spiritueel leven.

"Doodgaan is niet sterven... Ik kom terug!" - El Topo.  

Het eerste deel is een inleiding op het personage Kaïn. We volgen Kaïn terwijl hij probeert te leven met zijn vloek, met het merkteken op zijn voorhoofd, hoe hij probeert weer iemand te zijn. Kaïn lijkt zelf verdacht veel op de oude El Topo: een in het zwart geklede bandiet die het Westen doorkruist. Verder wordt de jongste zoon, Abel, geïntroduceerd. Ook leren we wat er van El Topo is geworden. De gebeurtenissen worden in gang gezet in dit ietwat vreemde maar uiterst boeiende eerste deel in de El Topo-trilogie.

De mythische kracht van deze allegorische en surrealistische western, of acid western zoals El Topo gedoopt is, is nog altijd even krachtig met zijn filosofische en spirituele beschouwingen. Het oeuvre van Jodorowsky kenmerkt zich wel meer met Bijbelse intenties en een opgewonden spel van mythe en symboliek. Een waardige opvolger van de film El Topo.

Laat je omver blazen door deze mengeling van western met surrealisme en spiritualisme, een uniek album en een subliem begin van een sterke reeks.  Het verhaal zal je niet zo snel loslaten, maar dat is dan weer de kracht van Jodorowsky.
En een leuke extra voor de lezer: probeer alle linken met de Bijbel en religie te vinden.

Boekgegevens:

Jodorowsky; Ladrönn, De zonen van El Topo 1: Kaïn, Glénat, ISBN 9789462940192 (€ 17,95)